Wiedza naukowa na zamówienie

Abstrakt

Przedmiotem wielu kontrowersji było i jest zarówno pojmowanie granic wiedzy naukowej, jak i wskazywanie warunków „brzegowych” składanych na nią zamówień. W jednych przypadkach mamy do czynienia z opowiedzeniem się za poszerzaniem tych granic w taki sposób, aby mogły się w nich mieścić również religijne i quasi-religijne wierzenia, natomiast w innych za takim ich zawężaniem, aby można było wyraźnie odróżnić wiedzę od wiary. W tych rozważaniach przywołuję przykłady takich stanowisk w obu kwestiach, które w przeszłości spotykały się zarówno ze stosunkowo szerokim uznaniem, jak wywoływały poważne zastrzeżenia. Warto im się nieco uważniej przyjrzeć, bowiem okazuje się, że w nauce nic nie jest raz na zawsze przesądzone, a to, co wydawało się już należeć do przeszłości, powraca niekiedy z jeszcze większą siłą. Pokazuję to na dwu przykładach współczesnych stanowisk w kwestii pojmowania granic wiedzy naukowej.